Het einde van de wereld, en wat er daarna volgt heeft de mensheid altijd gefascineerd. Bijna elke cultuur heeft zijn eigen apocalypse verhaal, van de Dag des Oordeels in het Christendom tot de Noorse Ragnarök en de moderne nucleaire winter. Het valt dan ook niet te verwonderen dat dit ook een grote bron van inspiratie is voor filmmakers en auteurs. Of het nu gaat over aliens, zombies of doodgewone mensheid, er is altijd wel iemand die er een goed verhaal over te vertellen heeft.
Zombies
Wie Apocalypse denkt, beeldt zich al snel een zombiefilm in. In de nasleep van de financiële crisis van 2008 was er bijna geen ontkomen aan hordes van hersenetende monsters. De bekendste voorbeelden uit Hollywood zijn waarschijnlijk The Walking Dead en World War Z. Ook buiten de Verenigde Staten was het een heus fenomeen, met als beste voorbeeld de Koreaanse tragedie Train to Busan. Deze films zijn opvallend populair ten tijde van maatschappelijke of economische crisis. Hoe en waar de zombies verschijnen verschilt van film tot film. Wat deze verhalen wel altijd gemeen hebben is dat ze thema’s behandelen zoals de menselijke aard, wat er overblijft als de maatschappij ten onder gaat, en hoe ver mensen gaan om te overleven.
The Last of Us (2023)
Deze tv-serie is gebaseerd op de populaire videogames van dezelfde naam en werd gemaakt door Craig Mazin, het brein achter de even bekende HBO-serie Chernobyl (2019). De reeks speelt zich af in een wereld die is overgenomen door een fungus die besmette mensen verandert in een type zombie. De eerste aflevering speelt zich af in 2003 en volgt Joel (gespeeld door Pedro Pascal), zijn dochter Sarah (Nico Parker) en broer Tommy (Gabriel Luna) doorheen de uitbraak van de apocalypse. Om hen heen zie je hoe de maatschappij langzaamaan instort. Op het einde van de aflevering springt het verhaal naar 2023, waar de rest van de serie zich afspeelt. Orde heeft zich enigszins hersteld, onder leiding van de organisatie FEDRA. Er zijn quarantainezones opgezet en Joel is een smokkelaar die tussen deze zones trekt. Deze keer moet hij echter geen goederen smokkelen, maar een meisje. De jonge Ellie (Bella Ramsey) is immuun voor het virus. Dit betekent dat er een kans bestaat dat haar bloed het geheim bevat voor e en vaccin. Maar vooraleer deze vraag beantwoord kan worden, zullen ze eerst de reis doorheen de Verenigde Staten moeten overleven.
The Last of Us staat in de meeste landen op HBO Max maar in België kan je ervoor terecht op Streamz.
28 Days Later (2002)
Cillian Murphy is tegenwoordig vooral bekend als Robert Oppenheimer (Oppenheimer) en Tom Shelby (Peaky Blinders). Een van zijn eerste grote filmrollen was echter de Britse horrorfilm 28 Days Later waarin hij de hoofdrol vertolkt. In deze film wordt er per ongeluk een ‘rage-virus’ losgelaten op de wereld maar Jim (Cillian Murphy) merkt hier niets van want hij ligt in coma. Wanneer hij 28 dagen later wakker wordt, is het ziekenhuis waarin hij ligt verlaten. Wat volgt is waarschijnlijk de bekendste scène uit de film. Jim, gekleed in een ziekenhuis uniform wandelt doorheen een muisstil en verlaten London. Hij passeert bekende monumenten zoals de Big Ben, Buckingham Palace en Saint Paul’s Cathedral zonder ook maar een kat tegen te komen. HIj gaat een kerk binnen maar wordt daar aangevallen door een horde besmette mensen. Hij wordt gered door Selena en Mark, twee andere overlevenden. Samen trekken ze naar Manchester. Daar zouden enkele militairen immers een safe zone opgezet hebben.
In 2007 kreeg de film ook een vervolg 28 Weeks Later dat in dezelfde wereld plaatsvindt, maar het verhaal van een andere groep overlevers vertelt.
Deze film staat momenteel op Disney+.
Night of the Living Dead (1968)
Deze onafhankelijke horrorfilm is de originele zombiefilm en tot op vandaag de blauwdruk voor het subgenre. Veel klassieke horrorfilms zijn voor een modern publiek allesbehalve eng, maar deze film is de uitzondering die de regel bevestigt. Vanaf het moment dat de eerste zombie in beeld komt is de spanning nijpend en naarmate de film vordert neemt deze alleen nog maar toe. De film gaat over 7 mensen die zich barricaderen in een huisje dat omsingeld is door tientallen en uiteindelijk zelfs honderden zombies. Zoals het gebruikelijk is in een zombiefilm zijn de andere mensen echter minstens even gevaarlijk als de monsters. Het duurt dan ook niet lang voor de spanning tussen de overlevenden oploopt en overloopt. De hoofdrol in deze film uit de jaren zestig wordt ook nog eens vertolkt door een Zwarte acteur. En dit in een periode waarin de Afro-Amerikaanse gemeenschap nog volop aan het strijden was tegen segregatie. Regisseur George A. Romero vertelde altijd dat dit een zogenaamde colourblind casting was, waarin geen rekening werd gehouden met de huidskleur van de acteur. Hij was gewoon de beste onder de kandidaten. Desondanks geeft deze casting de film, en vooral het einde, wel een extra tragische dimensie. Dit is echter slechts een van de redenen dat deze film de tand des tijds heeft doorstaan.
Klimaatverandering
De medemens is echter niet het enige slachtoffer van de menselijke wil om te overleven. Ook de omgeving, natuur en zelfs de hele planeet worden erdoor geschaad. Naarmate de eenentwintigste eeuw vordert, wordt de bittere realiteit van de klimaatverandering steeds voelbaarder. En ook hier worden regelmatig films over gemaakt.
The Road (2009)
Elk rapport over de klimaatverandering toont een grimmiger beeld. En er is waarschijnlijk een enkele film die deze sfeer zo goed afbeeld als The Road, gebaseerd op het boek met dezelfde titel van Cormac McCarthy. Dit verhaal speelt zich af in een grauwe post-apocalyptische wereld waarin het ieder voor zich is. De film volgt een vader (Viggo Mortensen) en zoon (Kodi Smit-McPhee) duo terwijl ze proberen overleven in deze omstandigheden. In de meeste post-apocalyptische verhalen – inclusief het eerder vermelde the Last of Us – is de maatschappij in eerste instantie uiteen gevallen maar werd dit vervangen door een nieuwe wereldorde. Dit is niet het geval in the The Road! Vader en zoon trekken gewoon rond op zoek naar eten. Ze zijn onderweg naar de zee om van daaruit zuidwaarts te trekken maar ook dit plan bevat eigenlijk weinig hoop. Onderweg komen ze kannibalen tegen maar ook andere vluchtelingen en zelfs een volledig uitgeruste doom’s day bunker.
De kracht van The Road ligt evenzeer in de dingen die het niet zegt of toont als in de dingen die het wel afbeeldt. Het is een wereld waarin mensen geen namen meer hebben, de lijn tussen goed en kwaad steeds onduidelijk wordt en zelfs taal langzaamaan aan het verdwijnen is. Het gaat over overleven in de meeste pure zin van het woord in een wereld waarin het moeilijk wordt om iets te vinden om voor te leven. Ook wordt nooit uitgeklaard wat deze situatie heeft veroorzaakt. Velen interpreteren het als een extreme klimaatveranderingen maar het kan evenzeer het gevolg van kernoorlog en een nucleaire winter.
The Day after Tomorrow (2004)
Een van de bekendste natuurrampenfilms, en ondertussen een klassieker is The Day After Tomorrow. Deze vertelt het verhaal van een nieuwe ijstijd die aanbreekt en volgt Sam Hall (Jake Gyllenhaal) die op dat moment in New York is met enkele vrienden. Samen proberen ze de ijzige koude te overleven in de beroemde bibliotheek. Sams vader Jack (Dennis Quaid) is een klimaatwetenschapper die de wereldleiders probeert te overtuigen van de aankomende natuurramp. Wanneer dit faalt, besluit hij om op eigen houtje naar New York te trekken op zoek naar Sam. Een derde plotlijn focust op de moeder Lucy (Sela Ward), een dokter die voor haar patiënten zorgt middenin de evacuatie terwijl haar echtgenoot zijn leven riskeert om hun zoon te proberen redden.
Rampenfilms zijn vooral bekend voor z’n spectaculaire maar ongeloofwaardige gebeurtenissen en over de top plotlijnen. Dit is echter een uitzondering op die regel. De film bevat dit type scenes met hagelstenen ter grote van een boekentas, een tsunami middenin New York en een invasie van wolven. Maar dit is niet de focus van het verhaal. In essentie gaat the Day after Tomorrow over samenwerken om te overleven in extreme omstandigheden, de dingen die we willen doen voor de mensen die we liefhebben en wat er kan gebeuren als je de waarschuwingen van (klimaat)wetenschappers negeert. Al deze thema’s zijn vandaag niet minder relevant dan ze waren in 2004. Integendeel! De film slaagt er ook in om, ondanks de zware materie, een hoopvolle toon te behouden die de ernst van de situatie ook erkent.
The Day After Tomorrow is the zien op Disney+.
Wall-E (2008)
Wie denkt aan een hoopvolle post-apocalyptische film, zegt Wall-E. In deze film heeft de mensheid aarde verlaten omdat deze dankzij vervuiling onleefbaar geworden is. Het verhaal volgt Wall-E, een kleine robot die als taak heeft om deze vervuilde planeet op te ruimen. Ondertussen level de mensen op een enorm ruimteschip. Van daaruit sturen ze regelmatig robots naar de aarde om de situatie on the ground te onderzoeken. Op een dag komt Wall-E een van deze robots tegen, EVE, en hij wordt meteen smoorverliefd. Zodanig zelfs dat hij haar zijn meest dierbare schat toont: een levende plant die hij onlangs gevonden heeft. EVE neemt de plant mee en keert terug naar het moederschip maar Wall-E volgt haar. Eenmaal daar, verkent Wall-E zijn nieuwe omgeving en neemt hij het op tegen de AI die het ruimteschip bestuurt.
Deze film toont het einde van de wereld op een erg aangrijpende manier maar is toch vooral een hartverwarmend liefdesverhaal tussen twee robots, die toevallig samen de wereld proberen te redden. De apocalypse wordt overgoten met een grote dosis Pixar magie maar deze maakt het verhaal gewoon nog zoveel effectiever. Het slaagt erin om de gevolgen van ongecontroleerd kapitalisme accuraat af te beelden en te waarschuwen voor de naderende ecocide en AI maar iedereen toch met een warm gevoel achter te laten.
Ook voor Wall-E kan je terecht op Disney+.
Foreign Invasion
Het is echter nog niet gedaan want voorbij onze planeet is er nog een heel universum vol onbekende gevaren. Ook dit prikkelt de fantasie van vele filmmakers met onder andere deze drie films tot gevolg:
A Quiet Place (2018 en 2021)
Deze duology werd geregisseerd door John Krasinski (bekend van The Office). Hij en zijn real-life echtgenote Emily Blunt spelen een koppel dat probeert te overleven in een wereld zonder geluid. De eerste film speelt zich bijna uitsluitend af in het huis van de Abbott familie. Het gezin bestaat uit 5 leden: vader Lee (Krasinski), moeder Evelyn (Blunt) en hun kinderen Regan (Millicent Simmonds), Marcus (Noah Jupe), en Beau (Cade Woodward). In het begin van de film hebben de aliens de planeet al overgenomen en is er reeds een nieuw normaal gecreëerd voor de familie waarin ze geleerd hebben hoe ze de monsters op afstand kunnen houden. Deze zijn immers blind en zolang je geen geluid maakt, ben je veilig. Toch slaat het noodlot toe en terwijl de familie dit trauma probeert te verwerken wordt Evelyn opnieuw zwanger. De Abbotts moeten nu dus niet alleen hun verdriet een plaats geven maar zich ook voorbereiden op de geboorte van een baby. En dit in een wereld waarin elk geluid dodelijk kan zijn. De tweede film zoomt uit en toont niet alleen het begin van de Apocalypse in een flashback maar ook hoe deze de rest van de Verenigde Staten aangetast heeft.
Net als the Road gaat deze film eerst en vooral over familie en de kost van overleven in extreme omstandigheden. Daarbovenop speelt de film enorm met zintuigen aangezien het een geluidloze wereld afbeeldt. Een van de belangrijkste personages, Regan, is ook doof en de familie communiceert grotendeels via ASL (Amerikaanse gebarentaal). Ook Regan’s actrice verloor haar gehoor als baby en voor haar is ASL dus haar moedertaal. Zij en haar familie hielpen de andere acteurs niet alleen bij het leren en gebruiken van deze taal maar zorgden er ook voor dat het script de realiteit van leven zonder of met beperkt gehoor accurater weergaf.
A Quiet Place II (2021) staat op Netflix.
Cloverfield (2008)
Deze klassieker van J.J. Abrams (bekend van onder andere Lost en de Star Wars sequels) is vooral bekend vanwege de virale marketing campagne die het tot een waar fenomeen maakte. Maar ook meer dan 15 jaar na de première blijft deze found footage film de moeite waard. Abrams had als doel om een de Verenigde Staten een eigen Godzilla te geven. Die impact heeft de film niet gehad, maar hij blijft absoluut de moeite waard! De film speelt zich af in New York en begint met een afscheidsfeestje voor iemand die binnenkort naar Japan reist voor zijn werk. Hier zijn ze samen filmpjes aan maken wanneer de stad wordt opgeschrikt door een plotse aardbeving en blackout. Dit is echter nog maar het begin want erna volgt een reeks explosies en het avontuur begint. Cloverfield volgt de feestvierders terwijl ze op de vlucht slaan voor het monster. Zal het hen lukken om op tijd te ontsnappen uit Manhattan?
Cloverfield heeft ook twee sequels 10 Cloverfield Lane (2016) en de Netflix-film the Cloverfield Paradox (2018). Deze spelen zich af in hetzelfde universum maar op andere locaties en momenten.